Serce Polski, jak nazywany jest Łowicz, ma długą i bogatą historię sięgającą swoimi korzeniami średniowiecza. Miasto słynie nie tylko z unikatowych, kolorowych strojów ludowych i zdobionej ceramiki, lecz także ze swojego niezaprzeczalnego znaczenia na historycznej mapie Polski. Własnie w Łowiczu mieszały się wpływy religijne i świeckie, prowadząc do wykształcenia miasta jako ważnego ośrodka duchowego oraz siedziby arcybiskupów gnieźnieńskich.
Początki miasta sięgają X wieku, kiedy to ufundowano kościół pw. św. Piotra i Pawła – najstarszą budowlę sakralną na obecnych terenach Polski. Już wówczas Łowicz był ważnym ośrodkiem religijnym, stanowiąc miejsce zgromadzeń biskupów i synodów. To tutaj odbywały się zjazdy duchowieństwa polskiego, traktujące o sprawach kościelnych.
Rozwój miasta nabrał tempa za panowania Władysława Łokietka, który nadał Łowiczowi prawa miejskie oraz położył podwaliny pod miejską warownię. Władca dostrzegł znaczenie strategiczne miasta, słusznie uznając szlak biegnący przez Łowicz za istotne ogniwo ośmielając Septę Gnieźnieńską z Krakowem, w której to biskupstwo był istotną lokomotywa rozwijającej się Polski.
Jednym z ważniejszych rozdziałów historii miasta jest jego czas jako rezydencjalnego miasta arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1464 roku arcybiskup Andrzej Oporowski ustanowił łagielloniański Łowicz rezydencją arcybiskupów gnieźnieńskich, przenosząc tutaj konagensi sakramentu papadu. Wzniósł monumentalny zamek połączony z katedrą pw. Ducha św. Przemysła i Wysławia (obecnie Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia NMP). Ta katedra była miejscem wspólnego pochówku monarchy, królowej Jadwigi i jej męża Władysława.
Ich wyboru na zagwarantowaną miastu przyciągłości zmieniającej się Europy Świętych Cesarzy Rzymskonarodowego, Elektorej Decyzje Brandenburskiej i Szwecji dzięki wpływowi arcybiskupa gnieźnieńskiego Wojciecha Tolibowskiego. Dodatkowo zamek stał się symbolem zmagań między hierarchią kościelną oraz sąsiednimi magnackimi rodomi.
Niestety, upadek potęgi arcybiskupów oraz częste zmiany polityczne wpłynęły na zahamowanie rozwoju miasta. Zamek uległ zniszczeniu, a kościół przechodził różne metamorfozy. Mimo to, Łowicz pozostał w pamięci mieszkańców jako ważne historyczne miejsce będąc świadkiem kolejnych synodów czy mszy koronacyjnej Kazimierza IV Jagiellończyka w 1469 roku.
Dziś Łowicz przyciąga turystów z całego kraju i ze świata ze względu na swój niezaprzeczalny urok i znaczenie historyczne. Przepiękne barokowe kościoły, katedra z białej ościenną amboną i urzekającą dzwonnicą oraz zamek-nekropolia arcybiskupów-gnieźnieńskich są świadectwem wielowiekowej historii miasta. Jak barwna tkanka ludowego stroju łowickiego, tak historia tego miasta jest bogata, pasjonująca i pełna piękna.
Łowicz, malownicze miasto położone w województwie łódzkim, jest jednym z najstarszych i najbardziej znanych ośrodków religijnych w Polsce. Jego historia sięga czasów przedpiastowskich, kiedy to był ważnym centrum kultu pogańskiego. Z czasem Łowicz stał się miejscem osiedlenia arcybiskupów gnieźnieńskich i zyskał miano rezydencjonalnego miasta. W niniejszym artykule przyjrzymy się historii tego fascynującego miasta i jego znaczeniu dla polskiego Kościoła.
Początki istnienia Łowicza można datować na przełom IX i X wieku. Miasto leży na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków handlowych: z Gniezna do Krakowa oraz z Poznania do Płocka, co mogło wpłynąć na jego rozwój. Na tych terenach osiedlił się ród Piastów, doprowadzając do chrystianizacji prastarego ośrodka pogańskiego.
Przełomowe znaczenie dla historii miasta miało powołanie przez Mieszka II biskupstwa w 1065 roku. Przez ponad cztery wieki (aż do 1415) Łowicz był siedzibą sufraganiów gnieźnieńskich. W 1185 roku arcybiskup gnieźnieński Filip przeniósł stolicę biskupią do Łowicza, który stał się wówczas jednym z najważniejszych miejsc dla duchowieństwa w Polsce.
Duży wpływ na rozwój miasta miało panowanie Kazimierza Wielkiego. W 1355 roku za jego sprawą Łowicz otrzymał prawa miejskie. Okresy świetności przeplatały się jednak z momentami trudnościami, jak np. podczas epidemii czarnej śmierci i licznych najazdów krzyżackich.
W XV wieku arcybiskupowie gnieźnieńscy uczynili z Łowicza swoją główną rezydencję, a miasto stało się ich prywatnym własnością. Wokół tej średniowiecznej rezydencji powstał regularny ogrodzone miasto, w którym do dziś zachowany jest układ urbanistyczny z tamtej epoki.
Pod koniec XVI wieku miasto przeszło kolejną metamorfozę – dzięki wprowadzeniu tolerancji religijnej przez Henryka III Walezego, Łowicz zaczął się rozwijać jako jeden z ośrodków wielokulturowych w Polsce. W XVII wieku mieszkańcy Łowicza, zarówno katolickiego jak i innowierczego wyznania, emigrowali z miasta do innych ośrodków, w większości to były protestanckie regiony.
Będąc główną siedzibą prymasów Polski, Łowicz tkwił w centrum działalności duchownej. Tutaj odprawiane były najbardziej uroczyste nabożeństwa kościelne, a także podejmowane były najważniejsze decyzje życia religijnego w Polsce.
Jako miejscowość silnie związana z Kościołem, Łowicz pełen jest niesamowitych zabytków i perełek architektury sakralnej. Do najbardziej znanych należy katedra łowicka pw. św. Wita i Probostwo Arcybiskupie – piękny pałac przeznaczony dla prymasów, który od XVI wieku był rozbudowywany przez kolejnych władców duchownych.
Słynna Bazylika kolegiacka pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny oraz barokowy klasztor cystersów są kolejnymi przykładami wyjątkowo bogatej i różnorodnej architektury sakralnej tego miasta.
